Εισαγωγή

Η cultural politics αφορά την πολιτική χρήση των πολιτιστικών παραμέτρων προκειμένου να επιτευχθεί ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Ο κοινωνιολόγος Pierre Bourdieu είχε προχωρήσει στην ανάλυση της προσέγγισης αυτής ως «πολιτιστική πολιτική».^[1] Αντιστοιχεί στην επιρροή των πολιτιστικών προϊόντων στην πολιτική, συνδεδεμένα με την κοινωνική ιστορία μέσω των “συμβολικών μαχών” («luttes symboliques»).^[2] Στην cultural politics ο συμβολισμός έχει περίοπτη θέση και αλληλεπιδρά με την κοινωνική πραγματικότητα, όπου η πολιτιστική ταυτότητα είναι σημαντικός παράγοντας στις διαδικασίες οικοδόμησης του κράτους και του έθνους.

Ο περιφερειακός χώρος της Ουκρανίας και Ρωσίας βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση, που μπορεί να επηρεάσει την οικοδόμηση του έθνους και κράτους σε ένα μετα-συγκρουσιακό περιβάλλον. Η cultural politics αφορά και την οργάνωση πολιτιστικών αφηγημάτων. Η προσέγγιση αυτή είναι δεδομένη για το περιφερειακό σύστημα της Ανατολικής Μεσογείου, ένας χώρος που αποτελείται από μετα-αποικιακά κράτη. Είναι έθνη-κράτη με πολλαπλές κοινότητες, και η συνοχή στο εσωτερικό τους στηρίζεται και στην cultural politics. Προκειμένου να στοιχειοθετηθεί το ερευνητικό ερώτημα, η περιπτωσιακή μελέτη εστιάζει τον Λίβανο, λόγω της ιδιαιτερότητάς του. Είναι ένα πολυπολιτισμικό κράτος, που έχει χαρακτηριστεί ως υβριδικό, και το πολιτικό σύστημα στηρίζεται στην συνύπαρξη των εθνοτικών και πολιτιστικών κοινοτήτων. Όμως, η συνύπαρξη αυτή δεν είναι πάντα αρμονική.

Το παρόν κείμενο θα οργανωθεί ως εξής: στην αρχή θα δοθεί μια σύντομη περιγραφή της cultural politics και πώς συνδέεται με το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας. Στην συνέχεια, θα παρουσιαστούν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των περιφερειακών συστημάτων της Ανατολικής Μεσογείου και του χώρου Ουκρανίας-Ρωσίας. Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά την οργάνωση των εθνικών ταυτοτήτων της Ουκρανίας και της Ρωσίας. Η Ρωσία έχει δομήσει το αφήγημα της σύγχρονης εξωτερικής πολιτικής στην εξασφάλιση της επιρροής της στις χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ. Η νεωτερική ιστορική οργάνωση της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας ξεκινά από τις αρχές του 20ου αιώνα, και αποτελεί ένα μετα-σοβιετικό κράτος, στο οποίο διαβιεί ένα σημαντικό ποσοστό Ρωσόφωνων. Ωστόσο, τα όρια μεταξύ των πολιτιστικών ταυτοτήτων ήταν θολά πριν την έναρξη του πολέμου. Το τρίτο κεφάλαιο αφορά το περιφερειακό σύστημα της Ανατολικής Μεσογείου και την εδραίωση των μετα-αποικιακών cultural politics. Η έμφαση θα δοθεί στον Λίβανο, και την οργάνωση των κοινοτήτων στο εσωτερικό του. Το πολιτικό σύστημα της χώρας αποτυπώνει την πολυπολιτισμικότητα και την ισορροπία στην διακυβέρνηση της χώρας, όπου η cultural politics επιδρά έντονα στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.

 

Θεωρητικό πλαίσιο

Ο όρος cultural politics αφορά την επιρροή της κουλτούρας στην οργάνωση πολιτικών αφηγημάτων. Εντάσσεται στο πεδίο της πολιτιστικής ταυτότητας, στην πολιτική πρακτική της χρήσης της κουλτούρας για την επίτευξη ενός στόχου, είτε στο εσωτερικό είτε ως όργανο της διεθνούς πολιτικής ενός κράτους. Για τον Bourdieu, η συμβολική εξουσία σχετίζεται με την ταυτότητα.^[3] Η cultural politics συνδέει τα στοιχεία της εθνικής ταυτότητας με τις σχέσεις εξουσίας στο εσωτερικό της κοινωνίας. Συγκροτεί το φαντασιακό επίπεδο που κρατά σε συνοχή την κοινωνία.

Το επιχείρημα του Bourdieu εστιάζει στην κοινωνική πρακτική, επισημαίνοντας ότι τα κριτήρια της εθνικής ταυτότητας, όπως η γλώσσα, αποτελούν αντικείμενο “νοητικής αναπαράστασης”.^[4] Οι αναπαραστάσεις αυτές ορίζονται από τις “στρατηγικές ενδιαφέροντος συμβολικής χειραγώγησης”, και αποτελούν πράξεις που ενέχουν ένα ρόλο υλοποίησης συγκεκριμένων συμφερόντων.^[5] Έτσι, ο Bourdieu αντιστοιχεί την διαδικασία κατασκευής μιας ταυτότητας με το αφήγημα της πάλης των τάξεων και το μονοπώλιο της εξουσίας,^[6] το οποίο εκτείνεται και στην οικοδόμηση ενός έθνους-κράτους.

Για τον πολιτικό επιστήμονα Anthony Smith, η δυτική επιρροή στην οργάνωση ενός έθνους-κράτους αντιστοιχεί σε μια πολιτική πρακτική που αφορά το “ορθολογικό κράτος”, ή μια κοινότητα που συνδέεται με το “εδαφικό κράτος”.^[7] Υποστηρίζει ότι στο μη-δυτικό μοντέλο κυριαρχεί η “εθνοτική αντίληψη του έθνους”, όπου δίνεται έμφαση στους “κοινούς προγόνους” και στην “γηγενή κουλτούρα”.^[8] Ακόμα και όταν μέλη της αποχωρούν από τα στενά γεωγραφικά όρια, παραμένουν “οργανικά μέλη της κοινότητας”.^[9]

Στα περιφερειακά συστήματα της Ανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, η cultural politics καθιερώνει την μοναδικότητα της κάθε κοινότητας, με προεκτάσεις στην οικοδόμηση του κράτους και την λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Κοινό χαρακτηριστικό των δύο συστημάτων είναι η πολυπολιτισμικότητα, με πεδία ταξινόμησης των κοινοτήτων την γλώσσα και την θρησκεία. Στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου θα δοθεί έμφαση στην περίπτωση του Λιβάνου, η επιρροή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας είναι εμφανής, με την συνύπαρξη κοινοτήτων και η κυριαρχία των ζητημάτων ταυτότητας να χαρακτηρίζουν τα μετα-αποικιακά κράτη.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας, στην μετασοβιετική εποχή έχει δομηθεί ως ένα ενιαίο κράτος, με θεσμική διατήρηση δύο ταυτοτήτων. Ωστόσο, ο πόλεμος άλλαξε τα δεδομένα, με την Ουκρανία να συσπειρώνεται γύρω από εθνικά αφηγήματα, όπως και την “μείωση του επίσημου καθεστώτος της ρωσικής γλώσσας”.^[10] Στην Ρωσία, η πολιτική εξουσία έχει οργανώσει ένα αφήγημα αμφισβήτησης της ουκρανικής εθνικής ταυτότητας, υποβιβάζοντας την οργάνωση μιας ξεχωριστής κρατικής οντότητας ως λανθασμένες πολιτικές παλαιών Σοβιετικών ηγετών.^[11] Η στρατιωτική εισβολή χαρακτηρίζεται ως “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”, με την διοργάνωση δημοψηφισμάτων στις περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας να δικαιολογούνται ως πράξη αυτοδιάθεσης των ρωσικών κοινοτήτων.^[12]

Η σύντομη παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου της cultural politics βοηθά στην στοιχειοθέτηση του ερευνητικού ερωτήματος, δηλαδή πώς αλληλεπιδρούν τα ζητήματα πολιτιστικής ταυτότητας με την οργάνωση της οντότητας του έθνους-κράτους. Οι τελευταίες εξελίξεις γύρω από τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο δείχνουν ότι η cultural politics ακολουθείται και από τις δύο πλευρές, και στο επόμενο κεφάλαιο θα δοθεί η ιστορική προσέγγιση των πολιτιστικών αφηγημάτων των εθνικών ταυτοτήτων των δύο πλευρών.

 

Η οργάνωση των εθνικών ταυτοτήτων Ουκρανίας-Ρωσίας και η επίδρασή τους στο σήμερα

Η πολιτιστική διάσταση του πολέμου στην Ουκρανία είναι πολύ σημαντική για να προσπεραστεί. H σημειολογική πολιτιστική σύγκρουση μεταξύ των συνόρων Ουκρανίας και Ρωσίας δεν είναι ένα νέο αφήγημα. Είχε δομηθεί και παλαιότερα, μετά και την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014. Ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη, κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη και Σκανδιναβία, έχουν αναφερθεί στον καθορισμό των συνόρων μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας ως αξιακών, και όχι μόνο γεωγραφικών.^[13]

Για την Ρωσία, το πολιτιστικό αφήγημα είναι κυρίαρχο στο δόγμα της εξωτερικής πολιτικής. Σκοπός είναι να σχηματιστεί μια “βάση επιρροής για τη Ρωσία στο γεωγραφικό, γλωσσικό και πολιτιστικό της περιβάλλον”.^[14] Σε αυτό, η Ουκρανία αποτελεί μια υψίστης στρατηγικής και ιστορικής σημασίας περιοχή για την ίδια την ρωσική ταυτότητα. Επισημαίνεται ότι είναι αδιανόητο για την ρωσική κοινή γνώμη να αποκοπεί η Ουκρανία, καθώς η Ρωσία θα στερηθεί “τις ιστορικές της ρίζες, πραγματικές ή φανταστικές”, την διαχείριση του δημογραφικού της, και εδάφη που την συνδέουν με το “ευρωπαϊκό, σλαβικό και ορθόδοξο” τμήμα της “έναντι της καυκάσιας ή ασιατικής μετανάστευσης”.^[15] Στην ρωσική πολιτική το παρελθόν χρησιμοποιείται αρκετά, για να στοιχειοθετηθεί η πολιτική του παρόντος. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και τα σύγχρονα πολιτιστικά παράγωγα απεικόνισης των γεγονότων λειτουργούν ως ένα μέσο εθνικής συνείδησης.^[16] Ακόμα και η 9η Μαΐου του 1945, Ημέρα της Νίκης έναντι των δυνάμεων της ναζιστικής Γερμανίας,  γιορτάζεται ως εθνική επέτειο στην Ρωσία.^[17]

Για την Ουκρανία, το φαντασιακό εθνικό αφήγημα αλληλεπιδρά με την ιστορική πραγματικότητα. Η δόμηση της “Ουκρανία-Ρους” ξεκίνησε από τον Ουκρανό ιστορικό Mykhailo Hrushevsky(1886-1934), ο οποίος διαχώρισε “το ουκρανικό παρελθόν από το ρωσικό παρελθόν”, και τα επιχειρήματα του χρησιμοποιούνται, ορισμένες φορές, από τους Ουκρανούς εθνικιστές.^[18] Σύμφωνα με τον Καθηγητή Γεωγραφίας Pascal Marchand, η διάλυση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας το 1917 οδήγησε στην δημιουργία δύο “μη αναγνωρισμένων τοπικών κυβερνήσεων” στην επικράτεια της σύγχρονης Ουκρανίας, η μία ήταν συγκεντρωμένη στο Κίεβο, και είχε περισσότερο εθνικιστικά χαρακτηριστικά, και η δεύτερη ιδρύθηκε στο Χάρκοβο, με μια μπολσεβίκικη κυβέρνηση.^[19] Η επικράτηση των Μπολσεβίκων στην Ουκρανία οδήγησε στην φυγή από την χώρα ενός σημαντικού ποσοστού Ουκρανών, με τελικό προορισμό τον Καναδά, όπου εκεί διέμενε ήδη μια “μεγάλη ουκρανική διασπορά”.^[20]

Με την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, το 1991, άρχισε στην χώρα μια διαδικασία οικοδόμησης του έθνους. Τονίζεται η σημαντική επίδραση της “Βορειοαμερικανικής διασποράς”, με την κοινωνία να έχει διαιρεθεί σε «συνειδητοποιημένους» Ουκρανούς και «ασυνείδητους» Ουκρανούς, όπου οι δεύτεροι βρίσκονται υπό την επιρροή του γλωσσικού και πολιτιστικού αποικισμού των Ρώσων.^[21] Η φαντασιακή κοινότητα του πανσλαβισμού επηρεάζει και τις δύο εθνικές ταυτότητες, των Ουκρανών και των Ρώσων, και στον τρόπο που συμπεριλαμβάνει η μία την άλλη. Παραθέτεται ότι το σλαβικό αφήγημα κυριαρχεί στους ρωσόφωνους, που επιθυμούν την συνέχεια της επίσημης διγλωσσίας του ουκρανικού κράτους.^[22]

Στο εσωτερικό της Ουκρανίας παρατηρείται ένας de facto περιφερειακός διαχωρισμός με βάση την γλωσσική και εθνοτική ταυτότητα. Επισημαίνεται ότι στην Ουκρανία κυριαρχεί η “ανάμειξη γλωσσών”,^[23] με τις πολιτιστικές ταυτότητες να έχουν οργανωθεί και πάνω σε μια γεωγραφική βάση.^[24] Η επίδραση της ρωσικής επιρροής στην Ουκρανία είναι αποτέλεσμα της πολιτιστικής και ιδεολογικής επέκτασης της Σοβιετικής Ένωσης. Είχε προωθηθεί η επιρροή της Μόσχας μέσω ενός πολιτικού αφηγήματος, με την Ουκρανία να αποτελεί μέρος του Σοβιετικού οικοδομήματος.

Το ιδεολογικό αφήγημα στήριζε και την εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ, προωθώντας την παρουσία της και στην Μέση Ανατολή, που εντάθηκε “μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με την εμφάνιση του αραβικού εθνικισμού και του μπααθισμού”.^[25] Στην σύγχρονη εποχή, γίνεται μια προσπάθεια ενίσχυσης της ρωσικής επιρροής στην Ανατολική Μεσόγειο, με παράδειγμα την επέμβαση στον Συριακό εμφύλιο, στις Σεπτεμβρίου 2015 – 14 Μαρτίου 2016, “ως απάντηση στο αίτημα του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ για βοήθεια”.^[26] Έτσι, δίνεται η αφορμή να εξεταστεί η περίπτωση της Ανατολικής Μεσογείου, στον τρόπο που έχει οργανωθεί η cultural politics των χωρών που την αποτελούν, και τα δεδομένα που επικρατούν σε μια περιοχή που έχει βιώσει την επίδραση αλλότριων επεμβάσεων.

 

Cultural politics στην Ανατολική Μεσόγειο: μια υπόθεση απο-αποικιοποίησης και η περίπτωση του Λιβάνου

Ο χώρος της Ανατολικής Μεσογείου αποτέλεσε για ένα σημαντικό χρονικό διάστημα πεδίο ανταγωνισμού των ευρωπαϊκών αποικιοκρατικών δυνάμεων, όπου η κάθε αποικιακή πολιτική είχε την δική της στρατηγική ελέγχου των κοινοτήτων. Για την Γαλλία, η χρήση της γαλλικής γλώσσας ως πολιτιστική επέκταση ήταν μια πρακτική που είχε ξεκινήσει από την εποχή του Παλαιού Καθεστώτος, και συνεχίστηκε στην Γαλλική Πολιτεία(République).

Σύμφωνα με τον ιστορικό Fawwaz Traboulsi, η Γαλλική Πολιτεία εξήγαγε το επαναστατικό της μοντέλο, με την οργάνωση των αποικιών και των προτεκτοράτων μέσω ενός συστήματος αυτονομίας, αναπτύσσοντας ένα διεθνή καταμερισμό εργασίας.^[27] Για να λάβει την υποστήριξη της κοινής γνώμης στην μητροπολιτική Γαλλία, δημιουργήθηκε μια “ελκυστική εικόνα των περιοχών που προσαρτήθηκαν”.^[28] Στο Παλαιό Καθεστώς, κατά τον 16ο αιώνα, υπογράφονταν ειδικές συμφωνίες με τις θρησκευτικές αποστολές στην “Οθωμανική Μέση Ανατολή”, εδραιώνοντας προτεκτοράτα με τους “αυτόχθονες χριστιανικούς πληθυσμούς” και τους αλλότριους ιεραπόστολους.^[29] Στην République η δημοκρατική παράδοση αλληλεπιδρά με την αποικιακή επέκταση ως “μια συγκεκριμένη μορφή αλτρουϊσμού”.^[30]

Μία υπόθεση εργασίας είναι ο Λίβανος, ένα μετα-αποικιακό κράτος, προτεκτοράτο της γαλλικής αποικιοκρατίας και περιοχή ευρωπαϊκού ανταγωνισμού. Ο Λίβανος χαρακτηρίζεται ως ένα “υβριδικό κράτος”, όπου κυριαρχεί ένας πλουραλισμός παραδόσεων και πολιτικών ομάδων.^[31] Η υβριδικότητα του καθεστώτος στηρίζεται στην ύπαρξη δημοκρατικών διαδικασιών, όμως λειτουργούν με βάση τις συμφωνίες και ισορροπίες μεταξύ των ομάδων ελίτ των κοινοτήτων.^[32] Ένα παράδειγμα είναι η κατανομή της πολιτικής εξουσίας, με το Σύνταγμα να κατοχυρώνει την θέση του Προέδρου σε Μαρωνίτη Χριστιανό, του Πρωθυπουργού σε Σουνίτη Μουσουλμάνο.^[33]

Η πολυπολιτισμικότητα χαρακτηρίζει την Λιβανέζικη κοινωνία, όμως η οργάνωση των πολιτιστικών ταυτοτήτων είναι συγκρουσιακή.^[34] Η κοινωνιολόγος της εκπαίδευσης Linda Akl επισημαίνει ότι η μορφοποίηση της εκάστοτε κουλτούρας στο Λίβανο βασίζεται στον συνδυασμό της θρησκείας και της γλώσσας, και λειτουργεί ως μέσο διαφοροποίησης.^[35] Το συγκρουσιακό αυτό περιβάλλον δομήθηκε στην αποικιοκρατία. Ένα ιστορικό γεγονός είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ Γάλλων και Βρετανών στα τέλη του 19ου αιώνα για τον έλεγχο της παραγωγής και εμπορίου μεταξιού, στοχεύοντας στον έλεγχο του λιμανιού της Βηρυτού και της Οροσειράς του Λιβάνου(Mount Lebanon).^[36] Η Εκκλησία των Μαρωνιτών είχε παρουσία στην Οροσειρά του Λιβάνου και στην παραγωγή μεταξωτών, με τις κοινότητες Σουνιτών Μουσουλμάνων και Αιγυπτίων εμπόρων – οι δεύτεροι συνεργάζονταν με το βρετανικό εμπόριο – να διαχειρίζονται τις εμπορικές δραστηριότητες στην Βηρυτό.^[37] Ο Ναπολέων Γ’ οργάνωσε την στρατιωτική αποικιοκρατική επέκταση στον Λίβανο,^[38] και στόχευε στην δημιουργία ενός Αραβικού Βασιλείου – έχοντας ήδη ξεκινήσει σχετικά σχέδια στο Μάγκρεμπ- με την απόσχιση της Οροσειράς του Λιβάνου στην Γαλλία.^[39]

Οι συγκρουσιακές πολιτιστικές ταυτότητες του Λιβάνου ήρθαν στην επιφάνεια και κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου(1975-1990). Ο θρησκευτικός ανταγωνισμός είναι μια προφανής αιτία, επισημαίνεται ότι σε αυτό συνέβαλε και ο τρόπος που παρουσιαζόταν ο πόλεμος στα μέσα ενημέρωσης, ως μια σύγκρουση “μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών, ή Ισραηλινών και Αράβων”.^[40] Όμως, τονίζεται η πολιτική αντιπαλότητα στο εσωτερικό των θρησκευτικών κοινοτήτων, αλλά και πώς έχουν δομηθεί οι διακοινοτικές συμμαχίες στην κοινωνία.^[41] Στον σύγχρονο Λίβανο, η εθνική ταυτότητα χαρακτηρίζεται ως συμπεριληπτική, όμως δεν υπάρχει μια ηγεμονική κουλτούρα έναντι των άλλων,^[42] και οι πολιτιστικές ταυτότητες νοούνται ως κοινωνικο-πολιτική τάξη.

Η Akl αναφέρει την πολιτιστική διαφοροποίηση και στον χώρο της εκπαίδευσης, με παράδειγμα τα ιδιωτικά σχολεία,^[43] με τις Χριστιανικές κοινότητες να στηρίζονται στην γαλλική “γλώσσα, παραδόσεις, έθιμα”, και τις Μουσουλμανικές κοινότητες στην αραβική γλώσσα, και την αγγλική, καθώς ο Λίβανος ήταν χώρα-υποδοχής αραβικών κοινοτήτων από βρετανικά προτεκτοράτα της Μέσης Ανατολής.^[44] Η πολιτιστική πολιτική είναι φανερή και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αναφέρεται ότι οι ιδιοκτήτες τους αποτελούν επιφανή άτομα της κάθε κοινότητας, όπως το τηλεοπτικό κανάλι και ιστοσελίδα al-Manar TV που ελέγχεται από τη Χεζμπολάχ, η Future Media Group, που συνδέεται με την “Σουνιτική ελίτ”, και την OTV, που συνδέεται με την Μαρωνίτικη κοινότητα.^[45] Τα παραπάνω δεδομένα έχουν αντίκτυπο στην αποτύπωση της ελευθερίας της πληροφόρησης στην χώρα, ιδιαίτερα στο πεδίο της ερευνητικής δημοσιογραφίας ή σε ακτιβιστικές δράσεις. Επισημαίνεται ότι ο χώρος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιείται ως μέσο έμμεσης καταστολής των φωνών κριτικής.^[46] Δημιουργούνται “μισθοφορικά” προφίλ πληροφόρησης, που σκοπό έχουν να επηρεάσουν την κοινή γνώμη εναντίον δημοσιογράφων που ασκούν κριτική.^[47]

Οι διακοινοτικές συμμαχίες έχουν αποτυπωθεί και στην λειτουργία του κράτους. Η επίσημη νομοθεσία έχει εξασφαλίσει την “θρησκευτική ανεκτικότητα”, όμως καθιερώνει μια “νομοθετική δομή εξουσίας”^[48] που δίνει τον συγκεντρωτικό έλεγχο της εξουσίας στην Χριστιανική κοινότητα και στην θεσμική θέση του Προέδρου.^[49] Επισημαίνεται ότι η χριστιανική κοινότητα χρησιμοποίησε τις συνταγματικές εξουσίες προκειμένου να λάβει τα μέτρα της απομάκρυνσης της “συριακής παρουσίας στο Λίβανο”, τον περιορισμό της Χεζμπολάχ και άλλων ομάδων.^[50]

Επομένως, η περίπτωση του Λιβάνου δείχνει την πολιτική αποτύπωση της cultural politics. Έχει οργανωθεί ένα κράτος που αποτελείται από διακριτές εθνοτικές και πολιτισμικές κοινότητες που συγκροτούν έναν κοινό, εθνικό, δημόσιο χώρο. Η συνύπαρξη τους αποτελεί μια ιστορική αναγκαιότητα, καθώς ο πρωταρχικός στόχος ήταν η οικοδόμηση ενός κράτους.

 

Συζήτηση – Συμπεράσματα

Η cultural politics είναι δομική για την συγκρότηση των εθνικών αφηγημάτων. Ασκεί επιρροή στην εσωτερική πολιτική ως ένα μέσο συνοχής της κοινωνίας και την εξασφάλιση της πολιτικής ισχύος. Στην εξωτερική πολιτική, η χρήση του πολιτιστικού αφηγήματος βοηθά στην συσπείρωση των πολιτών γύρω από τις επιλογές της εθνικής πολιτικής, και την οργάνωση των στόχων της. Στον πόλεμο της Ουκρανίας παρατηρείται η χρήση συμβολικών λέξεων για την υλοποίηση ενός στόχου και να δικαιολογηθούν οι πράξεις.

Στον χώρο της Ανατολικής Ευρώπης, ιδιαίτερα στις Ουκρανία και Ρωσία, τα ιδεολογικά-συμβολικά αφηγήματα είναι πολύ έντονα, όπου η εθνική ταυτότητα ενέχει και πολιτιστική ισχύος. Το περιφερειακό αυτό σύστημα χαρακτηριζόταν από την πολιτιστική επιρροή της Ρωσίας, υπό την μορφή της σοβιετικής κυριαρχίας, η οποία θέλει να συνεχίσει την παρουσία της και στην σύγχρονη εποχή. Κυριαρχεί η πολυπολιτισμικότητα, λόγω της πολιτιστικής αλληλεπίδρασης, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, μεταξύ των εθνοτικών κοινοτήτων. Παρόλα αυτά, είναι νωρίς για προβλέψεις, καθώς διαδραματίζεται ένας πόλεμος στο έδαφος της Ουκρανίας και δεν είναι βέβαιο πώς θα εξελιχθεί. Στην Ανατολική Μεσόγειο, η πολυπολιτισμικότητα είναι η καθιερωμένη νόρμα, όπου η cultural politics είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος. Συγκροτεί την πολιτιστική ταυτότητα, η οποία λειτουργεί και ως εθνική ταυτότητα. Ο Λίβανος είναι μια περιπτωσιακή μελέτη για το πώς συνυπάρχουν εθνοτικές κοινότητες και πολιτιστικές ταυτότητες μετα-συγκρουσιακά. Αναδεικνύονται οι διάφορες ισορροπίες που τηρούνται, ώστε να μην καταρρεύσει το κρατικό οικοδόμημα, αλλά και σε ποιους τομείς είναι αναγκαίο να υπάρχει επαγρύπνηση. Η κεντρική διαφορά μεταξύ του πολιτικο-γεωγραφικού χώρου της Ουκρανίας-Ρωσίας και του Λιβάνου είναι ο βαθμός επιρροής των cultural politics. Στην Ουκρανία αναδεικνύεται όλο και περισσότερο η προσέγγιση των cultural politics, ως και ένα σημείο άμυνας έναντι της εισβολής. Στον Λίβανο, η cultural politics συνδέεται με την εθνοτική ταυτότητα, η οποία λειτουργεί άλλοτε συγκρουσιακά και άλλοτε συμπεριληπτικά.

 

Βιβλιογραφία

Smith, Anthony D. Εθνική Ταυτότητα. Μετάφραση από Εύα Πέππα. Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας, 2000.

Akl, Linda. “The implications of Lebanese cultural complexities for education.” Educational Scholarship across the Mediterranean, (Brill, 2021): 91-113.

Bourdieu, Pierre. “L’identité et la représentation”. In: Actes de la recherche en sciences sociales 35, 63-72. (Novembre 1980), doi: https://doi.org/10.3406/arss.1980.2100.

Cabanel, Patrick. “La France et sa langue en Méditerranée orientale au début du XXe siècle”. Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde 38/39, (20070, http://journals.openedition.org/dhfles/142

Dasi, Pierre. “L’école primaire et le récit colonial sur la nature (1870-1914).” Le Télémaque 56, no. 2 (2019), https://www.cairn.info/revue-le-telemaque-2019-2-page-143.htm

Fortuin, Egbert. “Ukraine commits genocide on Russians”: the term “genocide” in Russian propaganda.” Russ Linguist 46, (2022),  https://link.springer.com/article/10.1007/s11185-022-09258-5

Girvin, Brian. “Putin, national self-determination and political independence in the twenty-first century.” Nations and Nationalism 29, no.1 (26 September 2022), https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/nana.12876?af=R

Harrington, Alexandra R. “Resurrection from Babel: The Cultural, Political, and Legal Status of Christian Communities in Lebanon and Syria and Their Prospects for the Future.” Tulsa J. Comp. & Int’l L. 13, no.2 (2005): 217-248, https://digitalcommons.law.utulsa.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1278&context=tjcil

Lefort, Philippe. “La crise ukrainienne ou le malentendu européen.” Politique étrangère, no. 2 (2014), https://www.cairn.info/revue-politique-etrangere-2014-2-page-109.htm

Marchand, Pascal. “Le conflit ukrainien, des enjeux géopolitiques et géoéconomiques.” EchoGéo, sur le Vif (31 October 2014), https://journals.openedition.org/echogeo/13976?lang=en

Masenko, Larysa. “Language situation in Ukraine: sociolinguistic Analysis”. In Language policy and language situation in Ukraine: Analysis and recommendations, edited by Juliane Besters-Dilger, 101-138. Frankfurt: Peter Lang, 2009.

Minassian, Taline Ter. “La Russie et le Moyen-Orient : permanences et mutations d’une diplomatie multilatérale.” Relations internationales 171, no. 3 (2017), La Russie et le Moyen-Orient : permanences et mutations d’une diplomatie multilatérale | Cairn.info

Ostriitchouk, Olha Zazulya. “Le conflit identitaire à travers les rhétoriques concurrentes en Ukraine post-soviétique.” Autrepart 48, no. 4 (2008), https://www.cairn.info/revue-autrepart-2008-4-page-59.htm

Speller, John R. W. “Literature and Cultural Politics.” In : Bourdieu and Literature (Cambridge : Open Book Publishers, 2011), https://books.openedition.org/obp/484

Traboulsi, Fawwaz. A History of Modern Lebanon. London: Pluto Press, 2012.

Voltmer, Katrin, Kjetil Selvik, and Jacob Høigilt, “Hybrid Media and Hybrid Politics: Contesting Informational Uncertainty in Lebanon and Tunisia.” The International Journal of Press/Politics 26, no.4 (2021): 842-860, Hybrid Media and Hybrid Politics: Contesting Informational Uncertainty in Lebanon and Tunisia (sagepub.com)

 

 

 

^[1] John R. W. Speller, “Literature and Cultural Politics”, in Bourdieu and Literature (Cambridge : Open Book Publishers, 2011), https://books.openedition.org/obp/484

^[2] Ibid.

^[3]Pierre Bourdieu, “L’identité et la représentation”, in Actes de la recherche en sciences sociales 35 (Novembre 1980): 64, doi : https://doi.org/10.3406/arss.1980.2100.

^[4] Ibid, 65.

^[5] Ibid.

^[6] Ibid.

^[7] Antony D. Smith, Εθνική Ταυτότητα, μετάφραση Εύα Πέππα (Αθήνα: Εκδόσεις Οδυσσέας, 2000): 24.

^[8] Ibid, 27.

^[9] Ibid.

^[10]Egbert Fortuin, “Ukraine commits genocide on Russians”: the term “genocide” in Russian propaganda”, Russ Linguist 46, (2022),  https://link.springer.com/article/10.1007/s11185-022-09258-5

^[11]Brian Girvin, “Putin, national self-determination and political independence in the twenty-first century”, Nations and Nationalism 29, no.1 (26 September 2022), https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/nana.12876?af=R

^[12] Ibid.

^[13]Philippe Lefort, “La crise ukrainienne ou le malentendu européen”, Politique étrangère, no. 2 (2014), https://www.cairn.info/revue-politique-etrangere-2014-2-page-109.htm

^[14] Ibid.

^[15] Ibid.

^[16] ibid.

^[17] Ibid.

^[18]Olha Zazulya Ostriitchouk, “Le conflit identitaire à travers les rhétoriques concurrentes en Ukraine post-soviétique”, Autrepart 48, no. 4 (2008), https://www.cairn.info/revue-autrepart-2008-4-page-59.htm

^[19] Pascal Marchand, “Le conflit ukrainien, des enjeux géopolitiques et géoéconomiques”, EchoGéo, sur le Vif (31 October 2014), https://journals.openedition.org/echogeo/13976?lang=en

^[20] Ibid.

^[21]Ostriitchouk, ibid.

^[22]Ibid.

^[23] Larysa Masenko, “Language situation in Ukraine: sociolinguistic Analysis”, in Language policy and language situation in Ukraine: Analysis and recommendations, ed. Juliane Besters-Dilger (Frankfurt: Peter Lang, 2009).

^[24]Ibid,102.

^[25]Taline Ter Minassian, “La Russie et le Moyen-Orient : permanences et mutations d’une diplomatie multilatérale”, Relations internationales 171, no. 3 (2017), La Russie et le Moyen-Orient : permanences et mutations d’une diplomatie multilatérale | Cairn.info

^[26] Ibid.

^[27] Fawwaz Traboulsi, A History of Modern Lebanon, (London: Pluto Press, 2012), 42.

^[28] Pierre Dasi, “L’école primaire et le récit colonial sur la nature (1870-1914)”, Le Télémaque 56, no. 2 (2019), https://www.cairn.info/revue-le-telemaque-2019-2-page-143.htm

^[29] Patrick Cabanel, “La France et sa langue en Méditerranée orientale au début du XXe siècle”, Documents pour l’histoire du français langue étrangère ou seconde 38/39 (2007), http://journals.openedition.org/dhfles/142

^[30] Dasi, ibid.

^[31]Voltmer, Katrin, Kjetil Selvik, and Jacob Høigilt, “Hybrid Media and Hybrid Politics: Contesting Informational Uncertainty in Lebanon and Tunisia”, The International Journal of Press/Politics 26, no.4 (2021),844, Hybrid Media and Hybrid Politics: Contesting Informational Uncertainty in Lebanon and Tunisia (sagepub.com)

^[32]Ibid.

^[33] Ibid.

^[34] Linda Akl, “The implications of Lebanese cultural complexities for education,” Educational Scholarship across the Mediterranean, (Brill, 2021), 91.

^[35] Ibid, 92.

^[36] Traboulsi, ibid, 22.

^[37] Ibid.

^[38] Ibid, 37.

^[39] Ibid.

^[40]Alexandra R. Harrington, “Resurrection from Babel: The Cultural, Political, and Legal Status of Christian Communities in Lebanon and Syria and Their Prospects for the Future”, Tulsa J. Comp. & Int’l L. 13, no.2 (2005), 228, https://digitalcommons.law.utulsa.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1278&context=tjcil

^[41]Ibid, 227.

^[42] Akl, ibid, 94.

^[43] Ibid, 99.

^[44] Ibid, 97.

^[45] Voltmer, Katrin, Kjetil Selvik, and Jacob Høigilt, ibid, 848.

^[46] Ibid, 854.

^[47] Ibid.

^[48] Harrington, ibid, 236.

^[49] Ibid, 237.

^[50] Ibid.